En sık görülen sorun elektrik kesilmesi veya makine ile ilgili arızalarla ısıtıcıların çalışmaması, yumurtaların soğumasıdır. Böyle durumlarda, kesintinin uzun sürmesine bağlı olarak çıkım zamanı bir veya birkaç gün geç olur. Kayıplar %50’lere varabilir.

Bu arada, en başta dikkatinizi çekmek istediğim şey: Yumurtanın ne kadar ısı kaybettiği ya da ne kadar fazla ısındığı önem taşıyor, ortam ısısı değil. Yani makine içindeki ısı değişimlerinde hemen paniğe kapılmayın, yumurtanın ısısını etkileyecek uzunluktaki süreye göre hareket edin.

Aşağıdaki bilgileri okuyarak düşük / yüksek ısının süreye bağlı zararları hakkında genel bir kanıya varabilirsiniz.

Yumurtaların soğukta beklemesi süresinin son sınırı
Bunun kesin bir rakamı yok. 32° C dereceden aşağı düşmezse 18 saattir deniyor. Bunu genel bir bilgi kabul edersek ve yarı yarıya hesaplarsak:
“16 derece serinde en fazla 9 saat dayanır.” Bu hesap yanlıştır çünkü orantının neye göre değişeceğini belirleyen çok faktörler var.
— Embriyonun kaç günlük olduğu da hesaba katılmalı:
İlk günlerde çok düşük ısılar değil çok yüksek ısılar öldürücüdür. Son günlere yaklaştıkça ise tam tersi; soğumaların uzun sürmesinde öldürücü risk artar.

Isı düzensizliklerinde zararsız dereceler
36°C ve 38,9°C dereceler güvenli en alt ve en üst son sınırlar. Bu aralık güvenli ısı açısından önemlidir. Aşağısına düşülmemeli, yukarısına çıkılmamalı. Bu son uçlara ise sık sık kayılmamalıdır, daima 37,4 ortalamasına en yakın dereceler sağlanmalıdır.

Zararlı yüksek ısı dereceleri
40,5°C derece sıcaklık 15 dakika sürse büyük zarar verir, öldürebilir. Daha uzun sürelisi ve/veya daha sıcağı kesin öldürür. Fakat bununla beraber son günlere yaklaştıkça yüksek ısının vereceği zarar o kadar azalır. Yüksek ısının öldürücülüğü en fazla ilk haftada görülür. Sonraki günlerde yüksek ısının öldürme riski daha azdır.

40 derece üstü sıcaklarda gurk olan civciv çıkaran tavuklara ne demeli?
Aşırı sıcakta tavuk bünyesinde serinletme çalışmaları başlar. Tavuk ağzını açar, nefes alıp vermesi hızlanır. İçerde şiddetli bir hava sirkülasyonu başlar. Hava vücut içinden nemi dışarı taşırken nem sıcaklığı dışarı taşır, vücut 38 dereceden yukarı sıcaklığı kendi imkânlarıyla düşürür. Vücut kendisini dış ortamdan daha serin tutmayı başarır. Böylece tavuk altındaki yumurtalar güvende olur. Vücutta serinletici sistemler olmasaydı aşırı sıcaklarda birçok canlı ölürdü. Sıcak havalarda kuluçka tavuğun hemen önünde içme suyu eksik edilmemeli.

Zararlı düşük ısı dereceleri
36 derecede metabolizma yavaşlar, bu düşük ısı sorunu sık tekrarlanmazsa ve fazla uzun sürmezse hiçbir zararı yoktur, embriyoda gelişme bütün organlarda eşittir, sadece genel bir yavaşlama başlamıştır. Bir günden fazla devam etmemelidir. Çünkü çıkım zamanını geciktirir; süre ne kadar uzun sürerse, son gün (çıkım günü) ne kadar ertelenirse, embriyoların o son güne kadar hayatta kalma şansları o nispette azalır.

Embriyo organlarında gelişimin tek tek durması: 27 – 35 dereceler arasındaki sıcaklıkta embriyoda gelişim vardır ama dengesizdir; 35 dereceden yavaş yavaş 26 dereceye inerken organlardaki gelişmeler tek tek durur. Bu sağlıksız sıcaklık derecelerinin uzun sürmesine bağlı olarak embriyonun organlarında sakatlıklar baş gösterir ve embriyo organlar arası dengesiz gelişimlerden dolayı ölür.

27 derece altında embriyoda bütün gelişim durur. Bu tip soğumalarda zararlı ve öldürücü risk ilk günlerde değil son günlerde daha fazladır. Meselâ henüz 7 günlük bir embriyo birkaç saat, hatta 24 saat bile süren soğumadan zarar görmez – ısı sıfıra yaklaşsa bile. Sonraki günlerde, çıkım gününe yaklaştıkça öldürücü risk artar. Yedi günlük embriyoda son sınır 24 saattir desek, bu son sınır süresi her gün hızla azalacaktır.

Doğal kuluçkada tavuk her gün gezintiye çıkıyor zararı yok mu? Her gün tekrarlanan, günde bir defa 30 – 40 dakikaya kadar uzayan soğukta kalmalarda zarar yoktur. Hava ne kadar sıcak ise yumurtalardaki ısı kaybı o kadar yavaş olacağından ve tehlikeli soğukluğa pek inmeyeceğinden dolayı, sıcak havaya göre süre bir saate kadar uzayabilir. Çok soğuklarda ise en güvenli “her gün tekrarlanan” soğukta kalma süresi azami 15 dakikadır. Doğal kuluçkada gurk tavuklar bütün bunları hesaba katar. Hava aşırı sıcaksa günlük gezintilerini daha uzun süreli yaparlar. Soğuk günlerde 15 dakika dolmadan (genelde ilk on dk. içinde) yumurtalarının başına geri dönerler.

Yumurtalarda soğumayı çabuklaştıran faktörler
Havanın değil yumurtaların soğumasını düşünün, paniğe kapılmayın. Yumurtalar anında soğumuyor. Dolayısıyla ısıtıcılardaki aksamalardan ziyade o aksamaların süresi önemlidir. 20 derece sıcaklığı olan bir ortamda açıkta kalan yumurtaların ısısının 20 dereceye inmesi 40 dakika sürer. Kuru hava ve esinti soğuma süresini kısaltır, nemli ve durağan havada ise daha geç olur. Hava basıncının da etkisi var. Yüksek basınçta ısı kaybı daha hızlı olur. Alçak basınçta daha yavaş.

Kuluçka makinesindeki arızanın / kesintinin giderilmesi uzun sürerse, ölümler var mı yok mu nasıl anlaşılır?
Makine yeniden çalıştıktan sonra, aradan altı gün geçinceye kadar yumurtaların içerisindeki embriyo gelişimini kontrol edin. Farkedilir gelişim farkı altı günde iyi belli olur. Altıncı gün sonunda gelişime devam etmediklerini tespit ettiğiniz yumurtaları atın. Emin değilseniz iki üç gün daha bekleyin tekrar kontrol edin veya hiç kontrol etmekle uğraşmayın bekleyin.